Maatschappij van Weldadigheid
De Pauperhut
Terug in de tijd… *
Een stukje geschiedenis over het ontstaan van de Kolonie, Maatschappij van Weldadigheid en het mooie buurtschap Marijenkampen.
Generaal Johannes van den Bosch is oprichter van de Maatschappij van Weldadigheid. Johannes van den Bosch was niet alleen een vertrouweling van Koning Willem I, Tweede kamerlid en gouverneur generaal van Nederlands – Indië maar bovenal ook een visionaire idealist die geloofde in de maakbare samenleving. Zijn denkwijze komt voort uit de Europese Verlichting. Nadat de Franse troepen van Napoleon uit ons land vertrokken waren, wilde Johannes van den Bosch een einde maken aan de verpaupering van met name de stedelijke bevolking.
De kern van zijn oplossing bestond uit het bieden van huisvesting, werk, scholing en zorg binnen nieuw op te richten landbouwkolonie in Drenthe.
Crowdfunding in 1818
Met toestemming van Koning Willem I en diens zoon prins Frederik, die voorzitter en beschermheer van de Maatschappij van Weldadigheid wordt, sticht Johannes van den Bosch in 1818 de Proefkolonie Frederiksoord. Vanuit diverse steden worden plaatselijke commissies gevormd die geld zenden naar de Maatschappij van Weldadigheid en zorgen voor “opzending” van armen ( paupers en landlopers ) naar de Koloniën. Tussen 1818 en 1840 telt de Maatschappij ca. 23.000 leden. Crowdfunding in 1818.
Honderd jaar vooruit op landelijke ontwikkelingen.
Al snel verrijzen de eerste honderden kolonie huisjes en strijken gezinnen neer in deze koloniehuisjes. Daarna volgen er nog meer koloniehuisjes in onder andere Wilhelminaoord, Boschoord, Willemsoord en Wortel in België.
Er komen voorzieningen zoals scholen, gaarkeukens en een spinnerij. Dit is alles wordt in een periode van 1818 tot 1823 gerealiseerd.
Kerkbezoek is verplicht evenals het volgen van onderwijs en lidmaatschap van het “ziekenfonds”. Met het invoeren van de leerplicht en ziekenfonds lopen de Koloniën een kleine honderd jaar vooruit op de landelijke ontwikkelingen. Wie zich niet wil conformeren aan de regels en de handhaving daarvan, wordt “opgezonden “naar de onvrije Koloniën in Veenhuizen ( voor vondelingen en weeskinderen ), Ommerschans ( voor landlopers en bedelaars) en Merksplas.
Sommige van de bewoners van Willemsoord, vooral jongere uit de kolonie weggestuurde kolonisten, vestigden zich in de directe omgeving in haastig gebouwde plaggenhutten en vormden de zogenaamde desperadokolonies, zoals onder andere Marijenkampen. Vandaar de naam ‘De Pauperhut’; een verwijzing naar die tijd.
De gedachte van de maakbare mens en een maakbare samenleving krijgt vorm in de verplaatsing van vele duizenden mensen uit de steden naar het platteland. Naar, in onze ogen, mooie en woeste streken van Drenthe, een binnenlandse kolonisatie. Waarschijnlijk gaat het in de periode 1818 – 1921 over ca. 80.000 mensen in Drenthe met naar schatting één miljoen nakomelingen nu…
Cultuurhistorische erf en gedachtegoed
In 1830 wordt België onafhankelijk en vallen Wortel en Merksplas niet meer onder de Maatschappij van Weldadigheid. In 1859 neemt de staat der Nederlanden de Koloniën Ommerschans en Veenhuizen over. De Maatschappij van Weldadigheid legt zich vanaf 1859 weer toe op haar landbouwkolonies. Tot 1910 worden er nog mensen toegelaten in het kader van de armoedebestrijding, daarna gaat de Maatschappij zich toeleggen op beheer en exploitatie van haar bezittingen. In de periode 1920 tot 1980 worden veel bezittingen verkocht, waar onder geheel Willemsoord. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw wordt het besef van cultuurhistorie erg belangrijk. Veel gebouwen komen op de Rijksmonumenten lijst en de Maatschappij besluit in principe geen gebouwen meer te verkopen. Het behouden en ontwikkelen van het cultuurhistorische erf – en gedachtengoed wordt steeds belangrijker voor de mensen.
Voorgedragen aan UNESCO
De Koloniën Frederiksoord, Willemsoord, Boschoord, Veenhuizen, Ommerschans, Wortel en Merkplas zijn bij UNESCO in Parijs voorgedragen voor Werelderfgoed. Een transnationale, seriële voordracht. In 2018 neemt UNESCO hierover een besluit.
Het ideaal van Johannes van den Bosch leeft nog steeds voort in de gebouwen van de Maatschappij van Weldadigheid. Ook in immateriële vorm, in verhalen en in vele boeken. We kunnen spreken over erfgoed met een uniek karakter. Een zeldzame verbinding tussen mensen, landschap en Europese Verlichting.
*Deze foto is genomen in 2018 voor het kleinste koloniehuisje van Marijenkampen e.o. Vroeger woonde hier een gezin met 7 kinderen. Nu is het een waardevolle tastbare herinnering aan een bijzondere periode. José en ik staan zelf op de foto. We hebben veel plezier beleefd aan deze fotosessie!
